Onlangs sprak ik met iemand die, ogenschijnlijk met een knipoog, maar toch met een vleugje ernst en bezorgdheid, overtuigend beweerde dat hij binnenkort zeker niet zou sterven. Hij had immers net een splinternieuwe auto gekocht! Misschien werkt het zo: zolang je nog garantie op je auto hebt, geldt dat ook voor je leven. Hij voegde eraan toe dat hij liever niet over dood en sterven en ‘de dood ervaren en zo’…’ wilde praten. Hij vond het een onaangenaam onderwerp.
Ik merk ook dat het in Vlaanderen bijzonder moeilijk is om iemand voor de videocamera te krijgen, terwijl mensen in landen zoals de VS spontaan hun BDE-verhaal vertellen, zoals blijkt uit de vele verhalen op de NDERF-website (zie ook het artikel op ponto3.org website: https://www.ponto3.org/post/wetenschappelijke-bewijzen-van-bijna-doodervaringen-bde-s.
Laat me in dit artikel, als een soort experiment, een alternatief voor ‘sterven’, ‘overlijden’ en ‘doodgaan’ gebruiken. In spirituele kringen spreekt men vaak van ‘overgaan’, omdat dit wordt gezien als de overgang van deze aardse dimensie naar een andere. Ik ben benieuwd of dit de emotionele lading kan verlichten.
We voelen ons duidelijk oncomfortabel bij het idee van overgaan. Hoe ga je in gesprek met iemand die ernstig ziek is en hierover wil praten? Wat doe je als je ziet dat iemand mentaal snel achteruitgaat? Onze onzekerheid in deze situaties zorgt er vaak voor dat we die personen liever uit de weg gaan.
Bert Quintiens van de End-of-Life Care onderzoeksgroep van de VUB voerde voor zijn doctoraatsonderzoek een uitgebreide survey uit. Bijna 1900 mensen uit heel Vlaanderen deelden hun emotionele ervaringen wanneer ze iemand zien overgaan. “Zoals verwacht, veroorzaken het aanzien van iemand die lijdt en het brengen van slecht nieuws over een naderend overgaan de meeste onrust,” zegt Bert Quintiens.
Praten over het overgaan bevindt zich duidelijk in een taboesfeer. De vraag is waarom dit zowel geografisch als cultureel bepaald lijkt te zijn. Toegegeven, praten over het overgaan is vaak onaangenaam omdat het verbonden is met verlies, afscheid en verdriet. Deze negatieve aspecten maken het geen aantrekkelijk onderwerp om te bespreken of zelfs maar over na te denken. Bovendien vinden veel mensen het een angstaanjagend thema, omdat het hen confronteert met hun eigen sterfelijkheid. Het wordt gezien als een te serieus en saai onderwerp. De diverse tradities en geloofsovertuigingen wereldwijd hebben elk hun eigen manieren en rituelen om met het overgaan om te gaan. Deze variaties kunnen ertoe leiden dat men het als een gevoelig onderwerp beschouwt, waarbij voorzichtigheid geboden is. Het bespreken van het overgaan kan sterke emotionele reacties teweegbrengen bij zowel degene die het onderwerp ter sprake brengt als degene die luistert. Dit kan ongemak veroorzaken en ertoe leiden dat mensen het onderwerp liever uit de weg gaan.
DELA, een Nederlandse uitvaartspecialist, onderzocht samen met DPG Media in een enquête bij duizend mensen of dit onderwerp inderdaad nog altijd een taboe is. “Erover praten is nog altijd een taboe”, geeft 63 procent van de Nederlandse ondervraagden toe. Dit geldt zelfs als ze al over hun laatste wensen hebben nagedacht of regelingen hebben getroffen voor hun begrafenis. Alle generaties delen die mening. Ze voegen eraan toe dat in veel culturen de verwachting heerst dat mensen gevoelige onderwerpen, zoals het overgaan, vermijden om anderen niet te verontrusten. Dit draagt bij aan het taboe rondom dit onderwerp. Door modernisering en vooruitgang in de medische wetenschap ligt de nadruk in de huidige samenleving vaak op jeugd en gezondheid, en wordt ouderdom en ziekte zoveel mogelijk vermeden. Hierdoor wordt het overgaan soms gezien als een mislukking van de geneeskunde en een ongemakkelijk gespreksonderwerp. Voor mij persoonlijk is de laatste reden een heel belangrijke. In veel westerse landen zijn mensen tegenwoordig minder vaak betrokken bij de zorg voor mensen die overgaan of bij het regelen van zaken in dit verband, in tegenstelling tot vroegere tijden of andere culturen. Dit vermindert het besef van het overgaan als een natuurlijk onderdeel van het leven, grotendeels ook omdat tegenwoordig veel mensen overgaan in ziekenhuizen, omringd door medische apparatuur en professionals, wat vaak leidt tot een gevoel van vervreemding van het natuurlijke stervensproces. Deze klinische omgeving kan de angst voor overgaan versterken, omdat het de indruk wekt dat overgaan iets is dat buiten het normale leven valt. Hierdoor raken we verder verwijderd van overgaan als een natuurlijk onderdeel van het leven, wat bijdraagt aan onze angst om over te gaan.
Zoals al gezegd, zijn de meeste mensen bang om over te gaan. Het luisteren naar de verhalen van BDE’ers kan de angst voor het sterven wegnemen, omdat deze ervaringen vaak positieve en geruststellende inzichten geven over het leven na de dood, waardoor de dood minder onbekend en beangstigend wordt. https://www.ponto3.org/bdewebsite en de gerelateerde Facebookpagina: https://www.facebook.com/groups/Ponto3/
Noël Van Herreweghe
Comments